W drugiej połowie listopada 1916 roku, na wieść o śmierci Henryka Sienkiewicza w byłym Królestwie Polskim, odbywały się uroczystości żałobne i różnego rodzaju wydarzenia artystyczne o charakterze patriotycznym. W kościele parafialnym w Kutnie ks. Piotr Zbrowski celebrował nabożeństwo za spokój duszy „zasłużonego syna Ojczyzna”, a uroczystości połączone były z poświęceniem biura werbunkowego do Wojska Polskiego.
Henryk Sienkiewicz odwiedził Kutno 5 stycznia 1904 roku, jadąc z Kalisza, a towarzyszyli mu H. Radziszewski, I. Baliński i W. Lewicki. Prelegenci jeździli po kraju i uczestniczyli w wieczorach literackich, z których dochód przeznaczony był na rzecz powodzian. Do Kutna przyszły noblista dotarł wieczorem, o godzinie 19.20. Oficjalne powitanie prelegentów warszawskich odbyło się na dworcu kolejowym z licznym udziałem publiczności. Komitetowi powitalnemu przewodniczył dr Antoni Troczewski, a w składzie delegacji miejskiej znaleźli m.in.: Marian Kiniorski, Feliks Wąsowski, Karol Starnawski, Kazimierz Kahl. Następnie prelegenci dali się do Domu Dochodowego Straży Ogniowej. Sala teatralna była odświętnie udekorowana i wypełniona po brzegi, gdyż bilety rozeszły się błyskawicznie. Przed budynkiem autor trylogii został powitany przez członków Straży Ogniowej z pochodniami.
Przed odczytem pisarz odebrał od delegacji panien kutnowskich bukiet z żywych kwiatów z szarfami z napisem „Kutnowianki – mistrzowi” i druga wiązankę od strażaków. W tym czasie wszyscy zebrani powstali z miejsc i długo oklaskiwali noblistę. Po odczycie prelegentów zaproszono na uroczysta kolację do pałacu kutnowskiego z udziałem prawie 100 osób, podczas której przemawiał m.in. dr A. Troczewski i wielokrotnie H. Sienkiewicz. Około godziny 2.00 w nocy goście udali w dalszą podróż do Włocławka,. Nocowali w dworze Leona Przyłubskiego w Kątach. Dochód z kutnowskiego wieczoru wyniósł ponad 600 rubli.
dr Jacek Saramonowicz
