dr Jacek Sramonowicz
W XIX wieku Kutno było ważnym ośrodkiem życia kulturalnego okolicznego ziemiaństwa. Do miasta przyjeżdżały rożnego rodzaju grupy artystyczne. Koncerty, przedstawianie teatralne i bale odbywały się w reprezentacyjnym gmachu tzw. „Nowej Oberży”.
Budynek „Nowej Oberży” powstał jeszcze w I połowie XIX wieku i był własnością Feliksa Mniewskiego – ówczesnego właściciela Kutna. Pierwotnie był to zajazd podróżny wzorowany na założeniach pałacowych w klasycystycznym stylu architektonicznym, którego budowę rozpoczął prawdopodobnie jeszcze Walenty Rzętkowski w 1808 roku po wielkim pożarze miasta. Elewacje zewnętrzną zdobiły płaskorzeźby z motywem kariatyd. W Sali balowej z jońskimi kolumnami były rozety i fryz wieńczący ściany.
W początkach XX wieku na mapie życia kulturalnego pojawił się nowy gmach Domu Dochodowego Straży Ogniowej, którego inicjatorem budowy był dr Antoni Troczewski i środowiska narodowe. Tam odbywały się także przedstawienia teatralne i koncerty.
W I dekadzie XX wieku mieszkańcy Kutna otrzymali jeszcze jedną propozycję spędzania wolnego czasu, kiedy to na Starym Rynku w kompleksie budynków dawnego ratusza miejskiego uruchomiono niewielkie kino „Urania”. Wśród konserwatywnej części społeczeństwa seanse filmowe nie cieszyły się popularnością. Kino uważane było za „tanią rozrywkę” dla robotników, młodzieży i dzieci. Dużo zastrzeżeń wśród tych sfer wywoływał niewłaściwy repertuar filmów oraz warunki higieniczne sal kinowych. W kinie „Urania” wieczorami wyświetlane były „filmy dla dorosłych”. Na skutek protestów kierowanych do ówczesnych władz miasta, w 1911 rroku kino „Urania” zostało czasowo zamknięte.
Drugie kutnowskie kino „Moderne”, mieściło się w gmachu Hotelu Polskiego przy ul Kilińskiego. Sala kinowa posiadała znacznie większą widownię, także z lożami balkonowymi. Jego właścicielem był wówczas Dawid Kolski.
W 1914 roku, popularne w Kutnie małżeństwo cyrkowców, Maria i Michał Pempkowscy otworzyli kinematograf „Olimpia” przy ul. Pałacowej (obecnie Sienkiewicza). Obok kina istniała sala przystosowana do występów cyrkowych, kręgielnia i ogród dla gości. Przez krótki czas działało również kino „Nowości”, znajdujące się w drewnianej szopie przy ul. Kilińskiego.
W dwudziestoleciu między wojennym funkcjonowały w Kutnie już dwa kina: „Polonia” i „Moderne”. Największą popularnością cieszyło się kino „Polonia” znajdujące się w gmachu dawnej „Nowej Oberży”. W 1928 r. kino „Polonia przeszło gruntowny remont. Zakupiony został najnowszy sprzęt kinowy. Poprawił się również repertuar filmowy. W „Polonii” wyświetlane częściej światowe dzieła filmowe, natomiast kino „Moderne” preferowało filmy polskie. Projekcje filmów w przerwach przeplatane były pokazami rewiowymi.
