Ważnym elementem odbudowywanego Pałacu Saskiego w Kutnie są dekoracje rzeźbiarskie, a szczególnie figura orła. To nie przypadkowy element, ale symbol istotny dla dynastii Wettinów. Jest widoczny w architekturze niemal wszystkich budynków wystawionych dla potrzeb królewskich. Tym symbolem Wettinowie chcieli podkreślić aspiracje do korony cesarskiej. Miał to być także atrybut łączący dwa państwa Saksonię i Rzeczpospolitą. Nie jest przypadkiem, iż order ustanowiony w 1705 roku przez Augusta II, miał właśnie formę białego orła.
Ten orzeł w przeróżnych formach jest obecny nie tylko w detalach architektonicznych. Dość często występuje jako motyw zdobiący wyroby złotnicze, porcelanowe, a także szkło, meble, czy grafiki. Był wykorzystywany na potrzeby królewskie nie tylko przez artystów tworzących w Saksonii czy Rzeczpospolitej. Jest to symbol uniwersalny, często spotykany w osiemnastowiecznej sztuce. Zdobi kościoły oraz siedziby magnackie (przykłady na załączonych zdjęciach). Orzeł był bowiem symbolem uniwersalnym. Warto też zwrócić uwagę na formę rzeźbiarską w jakiej przedstawiano orła. Można je spotkać nie tylko w Saksonii, ale np. w Warszawie m.in. w kościele wizytek, czy Ogrodzie Saskim w Warszawie, np. autorstwa uznanego artysty Jana Jerzego Plerscha (na załączonych zdjęciach). Są to wyobrażenia o mocno wygiętych we wszystkie strony skrzydłach, dziwnie wyglądających szyjach i łbach. Przypominają one raczej fantastyczne „bestie” o oczach i spojrzeniu niemal ludzkim. To uroda późnego baroku, która może dziś wydawać się niektórym daleka od dzisiejszego kanonu urody i eleganckiego stylu.
en orzeł wieńczący kutnowski pałac jednak jak się wydaje wpisał się dość mocno w tradycję mieszkańców Kutna. Był z daleka widocznym symbolem panowania polskiego króla Augusta III, który na 30 lat zapewnił spokój krajowi. Mieszkańcom miasta zapewnił, dzięki swoim podróżom, dostatek i trwały rozwój miasta. Zbudowanie tu w 1750 roku królewskiego pałacu podróżnego na trwałe związało Kutno i jego rozwój z traktami komunikacyjnymi. Był to ważny symbol dla mieszkańców Kutna. Pośrednio może o tym świadczyć uroczystość, której opis odnalazł dr Jacek Saramonowicz. W 1807 roku, kiedy pojawiła się nadzieja na odrodzenia się państwa polskiego, miała miejsce w Kutnie patriotyczna manifestacja. Komisja Powiatu Orłowskiego (której siedziba była w Pałacu Saskim) zorganizowała 3 maja 1807 roku uroczystości „przywrócenia Orła białego”. Wówczas w kościele ustawiono wizerunek Orła białego, który został przygotowany przez miejscowych rzemieślników. Po nabożeństwie ks. Jastrzębowski dokonał poświęcenia figury. Później nastąpiło uroczyste wyprowadzenie Orła z kościoła (przed ratusz miejski i pałac) „przez 12 panien, w asyście wojska oraz władz powiatowych”. Możliwe, że sugestią dla miejscowych rzemieślników do wykonania orła była figura z kutnowskiego pałacu saskiego.
Wizerunki orłów na zamieszczonych zdjęciach pochodzą z czasów unii polsko – saskiej, z oryginalnych obiektów i zrekonstruowanych po II wojnie światowej.
dr Piotr A. Stasiak
