Pisząc o rzeźbie kutnowskiej trzeba wymienić przede wszystkim trzech rzeźbiarzy: Antoniego Kamińskiego, Andrzeja Wojtczaka i Tadeusza Kacalaka, od których wszystko się zaczęło. Miało to miejsce w 1975 roku. Spotkali się, jako uczestnicy konkursu ogłoszonego przez muzeum w Łęczycy. Wszyscy trzej zostali tam zauważeni zdobywając swoje pierwsze małe sukcesy. To dodało im pewności w siebie, poprzez rzeźbienie odnaleźli w sobie chęć i pasję tworzenia, która trwa do dzisiaj.
Początek tworzenia muzealnej kolekcji rzeźb przypada na rok 1983, tuż po rozstrzygnięciu konkursu „Współczesne rękodzieło ludowe i artystyczne regionu łęczyckiego” organizowanego przy współpracy naszego muzeum Z Muzeum w Łęczycy i Spółdzielnią Pracy „Rękodzieło Ludowe” z Łodzi. Spośród wszystkich prac, jakie napłynęły, większość stanowiła rzeźba tworzących w tym czasie rzeźbiarzy: Ryszarda Aulicha, Andrzeja Cichonia, Sławomira Gogoła, Tadeusza Kacalaka, Antoniego Kamińskiego, Andrzeja Wojtczaka, Henryka Tarki i Zbigniewa Szczepańskiego. Muzeum zakupiło wtedy pierwsze eksponaty. Organizowane w tym czasie liczne przegląd zarówno o charakterze lokalnym, jak
i ogólnopolskim, konkursy, wystawy, kiermasze, plenery zbliżały twórców. Nawiązywały się nowe kontakty i przyjaźnie, chęć rywalizacji i współzawodnictwa. Uczestnictwo w konkursach i przeglądach przynosiło sukcesy w postaci licznych nagród i wyróżnień, które spowodowały, że w krótkim czasie twórcy kutnowscy zostali zauważeni przez etnografii i kolekcjonerów, a tym samym pojawiające się na ten temat liczne informacje sprawiły, że rzeźbić zaczęli inni.
W następnych latach do grona kutnowskich rzeźbiarzy zaczęli dołączać kolejni twórcy: Małgorzata Skibińska, Jerzy Skibiński, Jerzy Żandarowski, Magdalena Wojtczak, Zbigniew Suchiński, Józef Stańczyk, Dariusz Kacalak, Artur Matusiak, Feliks Chrzanowski, Robert Wucke, Jan Szymański, Maja Suchińska-Szczesiak. Pojawiły się też kolejne osoby próbujące swoich sił w rzeźbieniu, zwłaszcza Józef Marciniak, Dorota Stanicka, Sławomir Suchodolski, Danuta Marciniak, Romuald Olesiński, Marek Wojtalik. Z wielkim żalem należy wspomnieć tych, którzy już odeszli: Ryszarda Aulicha, Eugenię Skibińską, Henryka Suchińskigo, Jerzego Skibińskiego, Henryka Tarkę, Jana Koszalskiego, Romana Rozwensa, Henryka Abramczyka oraz Małgorzatę Skibińską-Rutkowską.
Obecnie grupa aktywnie działających kutnowskich rzeźbiarzy to liczba sięgająca około siedemnastu osób. Zdecydowana większość z nich należy do Stowarzyszenia Twórców Ludowych z Zarządem Główny w Lublinie, są posiadaczami licznych prestiżowych nagród i wyróżnień w dziedzinie sztuki ludowej i artystycznej nadawanej przez instytucje kultury. Swoje rzeźby prezentują na wystawach indywidualnych i zbiorowych organizowanych przez muzea, instytucje kultury, stowarzyszenia, galerie, dlatego ich prace zobaczyć można w kolekcjach prywatnych i w zbiorach muzealnych zarówno w kraju, jak i za granicą, m. in. w Toruniu, Warszawie, Płocku, Poznaniu, Łodzi, Łęczycy, Kutnie, a także w Niemczech, Holandii, Szwajcarii, Holandii, Francji czy Stanach Zjednoczonych.
Wystawa stała „Rzeźba po kutnowsku” prezentowała muzealną kolekcję rzeźb współczesnych twórców ludowych i nieprofesjonalnych z terenu Kutna i powiatu. Uroczysty wernisaż odbył się 28 marca 2008 roku w Muzeum Regionalnym w Kutnie. Trzeba podkreślić, iż Tadeusz Kacalak wraz z Antonim Kamińskim i Andrzejem Wojtczakiem zapoczątkowali specyficzny styl kutnowskiego rzeźbiarstwa. Zaczęli oni tworzyć w pewnym momencie, niezależnie od siebie, wielopostaciowe kompozycje rozbudowane piętrowo lub horyzontalnie z rytmicznie powtarzającymi się elementami, które stały się znakiem rozpoznawczym twórczości kutnowskiej. Jak pisze Aleksander Jackowski, polski antropolog kultury, etnograf, krytyk sztuki. Autor wielu prac o sztuce ludowej, współczesnej, naiwnej „wypracowali swój chwyt, multiplikacje główek, jedna przy drugiej, w różnych konfiguracjach”. Ponadto prace tworzone w tym stylu charakteryzują się bogatą przyciągającą wzrok dekoracyjnością i barwnością prac. To dzięki nim, powstał znany w Polsce i za granicą ośrodek kutnowski, do którego zalicza się obecnie siedemnastu aktywnie tworzących rzeźbiarzy. Wśród zgromadzonych eksponatów znajdujących się w dziale etnograficznym muzeum wyróżnić można cztery zasadnicze grupy tematyczne. Pierwsza to wizerunki motywów sakralnych, w której dominują rzeźby Chrystusa, wizerunki Matki Bożej, postaci świętych, Pasje, Piety oraz szopki bożonarodzeniowe. Druga dotyczy przedstawień związanych z obrzędowością, zryciem na wsi i pracą na roli. Trzecia to postać Diabła Boruty zaprezentowana w różnych wcieleniach, natomiast ostatnia czwarta grupa obejmuje tematykę historyczną, ukazując ważne postaci i wydarzenia z dziejów Polski. Dobrze układająca się współpraca pomiędzy naszym muzeum, a rzeźbiarzami doprowadziła do stworzenia jedynego w swoim rodzaju wspólnego dzieła Szopki Bożonarodzeniowej. Składa się ona z 16 pojedynczych drewnianych figur o wysokości 70 cm, autorstwa czternastu kutnowskich rzeźbiarzy: Andrzej Cichoń „Św. Józef”, Małgorzata Skibińska-Rutkowska „Maryja”, Antoni Kamiński „Jezus” i „Anioły”, Józef Stańczyk „Król”, Zbigniew Szczepański „Król”, Jerzy Żandarowski „Król”, Tadeusz Kacalak „Pasterka”, Józef Marciniak „Pasterz”, Artur Matusiak „Pasterz”, Andrzej Wojtczak „Pasterz”, Słąwomir Suchodolski „Pasterz”, Zbigniew Suchiński „Anioł”, Dorota Stanicka „Anioł”, Jan Szymański „Anioł”. Było to kolejne ważne wydarzenie , które miało miejsce w dniach 16 -18 grudnia 2011 roku Rzeźby wyeksponowane na Placu Piłsudskiego w Kutnie stanowiły główną atrakcją organizowanej w tym czasie wigilii miejskiej przed Ratuszem. Szopka ciesząca się dużą oglądalnością wśród mieszkańców Kutna i okolic dostarczyła wielu wrażeń, wprowadzając jednocześnie w świąteczny nastrój przeżywania Świąt Bożego Narodzenia. Oprócz postaci w szopce pojawiły się także rzeźby zwierząt wykonane przez: Zbigniew Szczepański „Wół”, Feliks Chrzanowski „Osioł”, Andrzej Wojtczak „Owieczki”. Od tej pory corocznie rzeźby uświetniają uroczystości organizowane podczas Wigilii Miejskiej przed Ratuszem „Targ kutnowski” to następny wspólny pomysł Muzeum Regionalnego w Kutnie
i kutnowskich twórców. Po raz pierwszy pokazany został we wrześniu w 2012 roku , w naszym muzeum podczas Europejskich Dni Dziedzictwa „Tajemnice codzienności”. Przedstawia zespół sprzedawców i postaci prezentujące ginące zawody, nawiązujące tym samym do targów kutnowskich, które odbywały się na Starym Rynku w Kutnie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Ekspozycja obrazuje szesnaście postaci autorstwa: Tadeusz Kacalak „Baba z gęśmi”, Antoni Kamiński „Powroźnik”, Andrzej Wojtczak „Bednarz”, Jerzy Żandarowski „Baba z grzybami”, Dorota Stanicka „Baba z jajkami i kurą”, Artur Matusiak „Chłop z owocami”, Magdalena Wojtczak „Garncarz”, Sławomir Suchodolski „Baba z beczka kapusty”, Jan Szymański „Baba z kwiatami”, Andrzej Cichoń „Baba z prosiakami’, Józef Marciniak „Kołodziej”, Józef Stańczyk „Krawiec”, Małgorzata Skibińska-Rutkowska „Łowiczanka”, Zbigniew Szczepański „Plecionkarz”, Zbigniew Suchiński „Sprzedawca drobiu” oraz Feliks Chrzanowski „Szewc”. Atrakcyjnym uzupełnieniem zbioru rzeźb stanowi obraz pod tym samym tytułem, namalowany przez Andrzeja Wojtczaka.
Współpraca z rzeźbiarzami i stworzenie drugiej ekspozycji tematycznej ma na celu promocję kutnowskiej rzeźby nie tylko w naszym mieście, ale przede wszystkim w innych placówkach muzealnych, instytucjach kultury, domach kultury oraz galeriach.
W 2013 roku wystawa ta dwukrotnie prezentowana była poza siedziba Muzeum Regionalnego w Kutnie. W czerwcu w Galerii Szyb Wilson w Katowicach oraz we wrześniu podczas najważniejszej imprezy miejskiej „Łęczyca w barwach jesieni”. Galeria Szyb Wilson to Międzynarodowy Festiwal Sztuki Naiwnej „Art Naif Festiwal”. To jedyna w Polsce i największa w Europie międzynarodowa wystawa sztuki naiwnej, pokazująca prace artystów z całego świata: z Tanzanii, Kanady, Australii, Brazylii kilkunastu krajów europejskich oraz z Polski. Muzeum zaproszone zostało do wzięcia udziału w tym wyjątkowym wydarzeniu i zaprezentowania muzealnej wystawy. Wśród gości znalazło się także wielu kutnowskich rzeźbiarzy, którzy pokazali swoje prace indywidualnie. Rzeźba kutnowska to nie tylko wielopostaciowe kompozycje czy figurowe postaci, ale też rzeźby monumentalne powstające podczas plenerów. W 2013 i 2014 roku odbyły się dwa plenery.
Pierwszy miał miejsce w miejscowości Piątek k. Kutna, którego organizatorami było Muzeum Regionalne w Kutnie oraz Urząd Gminy oraz Parafia Św. Trójcy w Piątku. Tematyka pleneru dotyczyła zarówno rzeźby ludowej, jak i sakralnej. Rzeźbiarze kutnowscy biorący udział stworzyli w ciągu paru dni 5 osobową kapelę ludową w tradycyjnych strojach łęczyckich. Postaci kapeli zostały wykonane przez Antoniego Kamińskiego „Grajek z bębenkiem”, Jana Szymańskiego „Grajek z harmonią”, Zbigniewa Szczepańskiego „Grajek ze skrzypkami”, Feliksa Chrzanowskiego „Grajek z fujarką” oraz Roberta Wucke „Grajek z kontrabasem”. W trakcie trwania pleneru prowadzone były liczne warsztaty edukacyjne, podczas których młodzież szkolna mogła nie tylko przyglądać się pracy artystów, ale również spróbować swoich sił w rzeźbiarstwie oraz zobaczyć jak powstają rzeźby monumentalne. Na zakończenie pleneru zorganizowano wystawę powstałych prac oraz odbył się kiermasz ludowy, na który licznie przybyli mieszkańcy oraz twórcy z regionu kutnowskiego i łęczyckiego. Rzeźby przez kilka tygodni prezentowały się przed Ratuszem Muzeum w Kutnie. Mieszkańcy mieli okazję przyglądać się, jak kapela nabiera kolorów dzięki pracy Antoniego Kamińskiego i Jana Szymańskiego.
Kontynuacją tego pleneru było powstanie rok później pięć rzeźb przedstawiających kobiecy zespół śpiewaczy. Autorami prac byli również twórcy kutnowscy: Antoni Kamiński, Sławomir Suchodolski, Zbigniew Szczepański, Jan Szymański, Jarosław Gorzelak oraz Romuald Olesiński. Zarówno kapela ludowa, jak i kobiecy zespół śpiewaczy mieli na celu promować kutnowskich rzeźbiarzy oraz zachęcić mieszkańców Kutna i przybyłych turystów do odwiedzenia muzeum i zapoznania się m. in. z współczesną kolekcją rzeźb znajdujących się w zbiorach etnograficznych Muzeum.
Tekst: Sylwia Kacalak
Zdjęcia: Michał Jabłoński
