Początki Kutna
Pierwsze ślady stałego osadnictwa na terenie Kutna sięgają czasów kultury łużyckiej. W V w. p.n.e. mieszkańcy ówczesnej osady nad Ochnią mieszkali w domach z bali drewnianych i zajmowali się uprawą ziemi i hodowlą zwierząt. W czasach wpływów rzymskich istniały dwie osady ludności kultury przeworskiej. Ludność tutejsza utrzymywała kontakty handlowe z Imperium Rzymskim, o czym świadczą znaleziska archeologiczne na terenie Kutna.
Wzdłuż Bzury i Ochni, w kierunku przeprawy na Wiśle w Otłoczynie, prawdopodobnie prowadził trakt handlowy, będący jedną z odnóg szlaku bursztynowego. Mogły tu istnieć punkty etapowe dla podróżujących kupców rzymskich, gdzie oprócz noclegu i kupna żywności dokonywano także transakcji handlowych. Najazd Hunów w połowie V w. n.e. spowodował upadek osad kultury przeworskiej, a ciągłość osadnicza została przerwana i tereny rolnicze zaczęły wtórnie porastać lasami.
Dopiero w okresie formowania się Państwa Piastów nastąpiło ponowne wzmożenie akcji osadniczej. Wokół głównych grodów piastowskich zaczęły powstawać osady służebne i wsie, a terytorium państwa połączone zostało siecią traktów komunikacyjnych. Jeden z nich prowadził z Kalisza i Łęczycy przez Kutno na Mazowsze. Dla ochrony traktów budowano również fortalicje rycerskie. Takowa musiała również powstać nad Ochnią, później przekształcona w murowaną rezydencję rycerską znaną ze źródeł. Według dziewiętnastowiecznej legendy założycielem Kutna miał być Piotr z Kutnej Hory w Czechach, który przybył tu wraz ze św. Wojciechem w 997 roku. Faktyczna obecność Czechów na terenie Wielkopolski datuje się już od czasów Mieszka I, kiedy to Poraj z rodu Sławnikowiców (brat biskupa Wojciecha), przybył do Polski z orszakiem Dobrawy w 965 roku. Co ciekawe, ów Poraj (legendarny założyciel Wrześni) miał w swym herbie różę. Inny brat biskupa Wojciecha Sobiesław Sławnikowic służył w drużynie Bolesława Chrobrego. Być może we wczesnośredniowiecznej fortalicji zbudowanej na kopcu nad Ochnią zamieszkiwali przybysze z Czech. Pewną wskazówką do genezy średniowiecznego Kutna może być sama nazwa miejscowości, tłumaczona jako „kępa na bagnie”. Na wschód od fortalicji (w kierunku Łowicza) lokowano wieś z kościołem pw. św. Wawrzyńca, będącego jednym z najdawniejszych patronów rycerstwa. Kult św. Wawrzyńca był popularny w XII wieku. Wezwanie to występuje w kościołach grodowych zakładanych już w II połowie XI wieku. W tym czasie wzrosło znacznie traktu łęczycko – płockiego, gdyż Płock stał się główną siedzibą władcy państwa polskiego Władysława Hermana. Przy trakcie tym na północ od Kutna założona została jedna z rezydencji rycerskich Sieciecha. Kutno leżało wówczas w prowincji łęczyckiej, a mieszkańcy świadczyli dziesięcinę snopową na rzecz probostwa w Łęczycy, którego uposażenie nastąpiło w połowie XII wieku. Pierwsza znana źródłowa wzmianka o kutnowskim kościele pochodzi z 1389 roku. Pierwszy zapis źródłowy dotyczący Kutna pochodzi z dokumentu Siemowita IV, księcia mazowieckiego, wystawionego 25 grudnia 1386 r. dla Andrzeja z Woli i Radzików herbu Ogończyk. Andrzej opowiedział się za kandydaturą Siemowita IV do tronu polskiego i był sojusznikiem zakonu krzyżackiego. Sama lokacja miasta nastąpiła prawdopodobnie w momencie, kiedy zagospodarowano tereny Puszczy Gostynińskiej. W źródłach po raz pierwszy Kutno określone jest, jako miasto w 1432 roku.