dr Jacek Saramonowicz
Do połowy XVIII wieku w miastach na terenie Rzeczypospolitej nie było stałego oświetlenia ulicznego, a drogę oświetlano sobie pochodniami i kagankami. Najwcześniej na lampy olejowe na większą skalę pojawiły się w Warszawie w połowie XVIII w. W okresie Królestwa Polskiego, po 1815 roku zaczęto stosować lampy rewerberowe (z jęz. francuskiego rèverbère -“odbijać światło”), najwcześniej w stolicy ok. 1819 roku, w Kutnie w 1823 roku, w Łodzi dopiero w 1835 roku.
Kutno jeszcze w okresie Księstwa Warszawskiego oświetlane było kilkoma lampami olejowymi, w których paliły się świece lub knoty zanurzone w oleju. Lampy umieszczano na drewnianych slupach przy budynkach użyteczności publicznej (ratusz, oberża).
W szerszym zakresie miasto oświetlane było tymczasowo podczas ważnych uroczystości państwowych. W 1807 roku w czasie obchodów 16. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja. Po części oficjalnej, która odbyła się na Starym Rynku zorganizowano poczęstunek dla mieszkańców, podczas którego „… za zdrowie Najjaśniejszego Cesarza, pomyślność zwycięskiego wojska, szczęśliwe powstanie narodu itp. wiwaty spełniano”, a wieczorem siedziba władz powiatowych (budynek Pałacu Saskiego), jako też całe miasto „iluminowane było, i ledwo późną noc okrzyki radości i zapału zakończyć zdołała”.
Kilkaset kaganków oświetlało natomiast drogę wiodącą do pałacu kutnowskiego Walentego Rzętkowskiego, jaką przejeżdżał Fryderyk August, przyjeżdżający do Kutna podczas swoich podróży z Warszawy do Drezna w latach 1808 – 1811. Oświetlenie to finansowane było przez dziedzica dóbr kutnowskich.
W okresie Królestwa Polskiego po 1820 roku w polskich miastach zaczęły pojawiać się pierwsze lampy rewerberowe. Były to duże czworokątne latarnie z olejnymi lampami zawieszone na drewnianych słupach. Na wierzchołku słupa znajdował się wygięty pręt ze sznurem, który służył do podnoszenia i opuszczenia latarni. Po opuszczeniu latarni dozorca otwierał kluczem drzwiczki, a następnie regulował knot zanurzony w oleju i go powtórnie zapalał. Nowatorskie rozwiązanie tego typu lamp polegało na tym, że latarnie posiadały cztery metalowe lustra odblaskowe (posrebrzane rewerbery), które wzmacniały światło lampy. Koszt jednej latarni był dość wysoki i w połowie XIX wieku wahał się od kilkunastu do nawet 40 rubli za sztukę.
Kutno, jako prężnie rozwijający się wówczas kilkutysięczny ośrodek miejski, należało do tych miast, gdzie lampy takie pojawiły się najwcześniej. W 1823 roku władze miejskie zakupiły 9 sztuk latarni rewerberowych, na łączną kwotę ponad 183 rubli. Obowiązek zapalania lamp spoczywał kolejno na wszystkich mieszczanach, według sporządzonej listy. Czynności te nie były skrupulatnie wykonywane i 1825 roku burmistrz Kutna zdecydował się na ogłoszenie licytacji na trzyletnią obsługę latarni miejskich. Koszt rocznej obsługi latarnii burmistrz Kutna skalkulował na kwotę 1138 złotych.
Dopiero II połowie XIX wieku pojawiły się pierwsze lampy gazowe, natomiast oświetlenie elektryczne Kutno otrzymało w 1917 roku.
